Waarom motivatie zwaarder weegt dan competenties in re-integratie

De sleutel tot duurzame plaatsing ligt niet in wat iemand kán, maar in wat iemand wíl

In re-integratie draait het uiteindelijk om duurzame beweging. Een cliënt die is uitgevallen, moet opnieuw richting vinden – naar werk dat past, vol te houden is en betekenisvol aanvoelt. In theorie klinkt dat eenvoudig, zeker als het cv sterk is en de competenties lijken te matchen. Toch komt het in de praktijk regelmatig voor dat een plaatsing na enkele maanden weer spaak loopt. De motivatie stokt, het energieverlies keert terug, of de betrokkenheid neemt snel af. En dat terwijl de plek op papier juist passend leek.

Het roept de vraag op, waar ging het mis? En belangrijker nog, waar begint een traject dat wél standhoudt?

De misvatting: als iemand het kan, wil hij het ook

Een veelvoorkomende benadering is om te bouwen op ervaring en vaardigheden. Het lijkt logisch: iemand die jarenlang in een bepaald vakgebied actief is geweest, zou daar opnieuw aansluiting kunnen vinden. Een achtergrond in administratie leidt vanzelf tot administratieve functies. Een technische opleiding duidt op geschiktheid voor uitvoerend werk. Maar dergelijke aannames missen een cruciaal element: de wil.

Iemand kan over vaardigheden beschikken, maar daar niet langer energie uit halen. Wat ooit vanzelfsprekend en succesvol was, kan na een periode van uitval juist een bron van uitputting zijn geworden. In zulke gevallen leidt plaatsing op basis van competenties niet tot herstel, maar tot herhaling. Het is werken op wilskracht en dat is zelden duurzaam.

De grenzen van competentiegerichte re-integratie

Zeker in tweede spoor- of outplacementtrajecten biedt het comfort om te beginnen met concrete, meetbare kwaliteiten. Maar het risico is dat deze aanpak de diepere laag overslaat. Wat motiveert iemand werkelijk? Wat geeft betekenis aan werk, los van ervaring of opleiding?

Wanneer motivatie buiten beeld blijft, ontstaan herkenbare knelpunten. Kandidaten lijken mee te bewegen, maar geven intern geen commitment. Er wordt ‘ja’ gezegd tegen functies die in feite niet gedragen worden. Er ontstaat weerstand of vermijding, vaak subtiel. Het begeleidingstraject raakt vertraagd, kost meer tijd en inspanning, en vergroot de kans op terugval. Niet uit onwil, maar omdat het fundament ontbreekt.

Wat motivatie zichtbaar maakt. En mogelijk maakt

Zodra het gesprek niet alleen draait om wat iemand kan, maar ook om wat iemand drijft, verandert de dynamiek. Het perspectief verschuift van terugkijken naar vooruitkijken. Vragen als “Wat gaf energie in eerdere functies?” of “Wat leverde juist spanning op?” openen de weg naar zelfinzicht. Ook als iemand zelf nog niet helder kan formuleren wat hij of zij wil, is er vaak wel gevoel bij wat wel en niet past.

Door inzicht in motivatie ontstaat ruimte voor een dialoog die niet alleen informatief is, maar ook richtinggevend. Het profiel van de cliënt krijgt meer diepte, waardoor plaatsingen gerichter en bewuster tot stand komen. Het gaat dan niet langer om ‘invullen’, maar om samen ontdekken waar iemand opnieuw tot zijn recht kan komen.

Drijfveren als vertrekpunt in re-integratie

Drijfveren zijn geen abstracte categorieën. Ze vormen de motor achter gedrag en keuzes. Ze bepalen wat iemand als prettig ervaart, wat energie geeft of juist stress veroorzaakt, en in welke omgevingen iemand op lange termijn tot bloei kan komen. Wie zicht heeft op deze onderliggende laag, heeft een realistischer uitgangspunt voor begeleiding.

In plaats van te vragen: “Wat voor werk wil je?” – een vraag die veel kandidaten lastig vinden – helpt inzicht in drijfveren om de vraag om te buigen naar: “Wat heb je nodig om goed te functioneren en je werk vol te houden?” Daarmee verandert de aard van het re-integratietraject fundamenteel. Het wordt minder een kwestie van opties aandragen en meer een proces van richting vinden.

Een voorbeeld uit de praktijk

Een cliënt uit de logistiek, jarenlang actief als teamleider, kwam na een burn-out thuis te zitten. Zijn profiel toonde leidinggevende kwaliteiten, sociale vaardigheden en een praktische instelling. Op basis van dat profiel was het voorstel al snel: terug naar een kleinere organisatie, opnieuw in een aansturende rol.

Een drijfverenanalyse bracht echter andere inzichten naar voren. Succes, Verbondenheid en Gezondheid bleken dominant aanwezig. De eerdere rol had te veel druk en verantwoordelijkheid met zich meegebracht, zonder voldoende balans of persoonlijke verbinding. De cliënt gaf aan dat hij juist rust en betekenis zocht in zijn werk.

Binnen enkele weken werd een andere route verkend. Niet terug naar leidinggeven, maar een rol als buddy-coördinator binnen een zorgorganisatie. Minder status, meer verbinding. Geen stap omhoog op de ladder, maar wel een richting die duurzaam bleek. En vooral: een keuze die gedragen werd.

Wat het oplevert

Wie motivatie als uitgangspunt neemt, krijgt sneller richting in het traject. Gesprekken worden rijker en meer betrokken, zelfs met kandidaten die aanvankelijk ‘geen idee’ hebben. Frustraties of blokkades kunnen bespreekbaar worden gemaakt zonder dat het confronterend voelt. Er ontstaat ruimte voor betere keuzes en dus betere plaatsingen.

Begeleiding vanuit drijfveren vergroot de kans dat iemand daadwerkelijk op zijn plek belandt. Niet alleen passend op papier, maar passend in de praktijk. En dat is precies wat duurzame re-integratie vraagt.

Praktisch werken met motivatie? Het kan.

Bij BUTTONS is een aanpak ontwikkeld die re-integratieprofessionals helpt om motivatie zichtbaar en bespreekbaar te maken, zonder het ingewikkeld te maken. De analyse is visueel en laagdrempelig. Er wordt geen gebruik gemaakt van gedragslabels of type-indelingen, maar gewerkt met drijfverenprofielen die op elk niveau te begrijpen zijn.

De methode is eenvoudig te integreren in bestaande processen en biedt praktische werkvormen die direct toepasbaar zijn in de begeleiding. Het profiel helpt bij het vinden van richting, het benoemen van energiegevers en -vreters, en het verkennen van duurzame werkopties. Niet door het werk voor de cliënt in te vullen, maar door het gesprek te verdiepen.

Conclusie: motivatie is geen extra laag, het is de basis

In re-integratie ligt de neiging vaak bij het zoeken naar wat iemand kán. Maar wie duurzaam wil plaatsen, moet durven beginnen bij wat iemand wíl. Motivatie geeft richting, maakt beweging mogelijk en voorkomt terugval. Het is geen aanvulling op competenties, maar de voorwaarde waaronder competenties kunnen floreren.

Meer weten?

Ontdek hoe drijfveren het verschil maken in de begeleiding naar passend werk.