Je hebt het vast wel eens meegemaakt, dat mensen soms uit het niets overdreven teleurgesteld of agressief reageren op een bepaalde gebeurtenis. Het kan zelfs iets heel kleins zijn waarop ineens heel fel wordt gereageerd. Je schrikt ervan en begrijpt niet wat er aan de hand is. Hoe kan dit? Waarom gebeurt dit? Misschien is hier sprake van wat we noemen de emotionele paradox.

De emotionele paradox beschrijft het proces waarbij de emotionele toestand en het gedrag dat iemand hierbij vertoont niet meer in overeenstemming zijn. Mensen zijn dan emotioneel geraakt door bepaalde gebeurtenissen, maar laten hiervan niets merken aan de buitenwereld. Alles lijkt okay te zijn, totdat…

Iedere dag gebeuren er dingen waardoor we emotioneel geraakt worden. Mooie dingen, verrassende dingen, maar ook vervelende dingen. De emotionele paradox betreft vooral dat laatste. Iemand die iets tegen je zegt dat je raakt. Denk maar aan een grapje of opmerking die bij jou verkeerd valt. Hierdoor kun je teleurgesteld zijn, maar ook boos of geïrriteerd. En ondanks dat je emotioneel gezien aangeslagen bent, is het gedrag dat je vertoont naar aanleiding van deze gebeurtenis heel normaal en relax. Alsof er niets aan de hand is. Zo ontstaat er een tegenstrijdigheid tussen jouw emotionele toestand en jouw gedrag. Het begin van de emotionele paradox. Want daar blijft het niet bij.

Er gebeurt weer wat. Weer een opmerking, weer een reactie of weer een grapje dat je raakt. Wederom blijf je relax en is er niets te merken aan je gedrag. Maar van binnen begin je te koken. Tot het moment dat er iets gebeurt – hoe klein ook – waardoor jouw emotionele toestand over de emotionele controlegrens heengaat en je boos wordt of zelfs helemaal flipt. Die laatste opmerking of grap was de druppel die de emmer deed overlopen.

Zie het onderstaande model met waarbij de emotionele toestand steeds verder uiteenloopt met het gedrag dat je vertoont, tot het moment dat je de controle verliest en je je emoties de vrije loop geeft. De mensen om je heen begrijpen niet waarom je zo fel reageert op zoiets kleins.

De keer erop dat er weer iets gebeurt denk je bij jezelf dat je de vorige keer overdreven fel hebt gereageerd en dat je nu weer normaal moet doen en begint de paradox gewoon weer opnieuw.

De emotionele paradox kan overal ontstaan. Binnen een team of groep, maar kan zich ook manifesteren en betrekking hebben op een herhalende gebeurtenis of een bepaalde persoon. Dat kan je collega zijn, je partner of bijvoorbeeld je kind. Stel je maar eens voor dat een van je kinderen je irriteert met continu vragen stellen. Je blijft rustig ondanks dat je druk bent, geen tijd hebt om op de vragen in te gaan en je met andere dingen in je hoofd bezig bent. Het gaat maar door. Waarom dit, waarom dat? “En nou is het genoeg!” is dan die felle emotionele reactie.

Ander voorbeeld m.b.t. je werk. Je vraagt al tijden om een nieuwe laptop omdat de oude steeds problemen geeft. Hij start traag op, het toetsenbord doet het niet altijd even goed, de batterij is binnen een half uur leeg etc. Elke keer als je last hebt van het probleem geef je aan dat je ondertussen wel een keer een nieuwe laptop kunt gebruiken. Elke keer is het antwoord nee, met allerlei redenen waarom het nu niet kan. Ontgoocheld ga je terug aan het werk, maar niemand merkt iets van jouw teleurstelling. Totdat de spatiebalk weer eens kuren heeft en je het oude beestje voor de deur van de teamleider op de grond smijt van ergernis. De emotionele controle grens was bereikt door iets heel kleins.

De volgende keer als iemand in je omgeving uit het niets een heftige emotionele reactie vertoont, weet dan dat er wellicht al langer iets speelt waar je niets van hebt gemerkt. Een mooie aanleiding om het gesprek aan te gaan over de emotionele paradox.